Een beginnersgids over (verschillende soorten) Whiskey

Sieb 8 september 2023

De wereld van whiskey is een interessante wereld! Mocht je deze nog niet betreden hebben, dan maken we je graag wegwijs in dit artikel.

Wat is whiskey eigenlijk

Whisky of whiskey is een gedistilleerde drank die gemaakt is van gefermenteerd graanbeslag en gerijpt is in houten vaten, meestal van eikenhout. De productie van whisky kent verschillende stappen, waaronder fermentatie, distillatie en rijping. Het gebruikte graan, de productiemethode en de rijpingsduur kunnen allemaal invloed hebben op de smaak en het karakter van de drank.

Verschil tussen whiskey en whisky

Het verschil tussen “whisky” en “whiskey” zit hem voornamelijk in de geografische herkomst en de schrijfwijze die daaraan is gekoppeld. Beide termen verwijzen naar een gedistilleerde alcoholische drank die gemaakt is van gefermenteerd graanbeslag en gerijpt in houten vaten, maar er zijn wat nuances:

Schrijfwijze:
- “Whisky” wordt over het algemeen gebruikt om Schotse, Canadese en Japanse varianten aan te duiden.
- “Whiskey” wordt meestal gebruikt voor Ierse en Amerikaanse varianten.
Geografische Herkomst:
- “Whisky” komt doorgaans uit Schotland, Canada of Japan.
- “Whiskey” komt meestal uit Ierland of de Verenigde Staten.
Productieregels:
- Schotse whisky heeft strikte regels over ingrediënten, distillatie en rijping.
- Ierse whiskey is over het algemeen driemaal gedistilleerd (hoewel er uitzonderingen zijn) en staat bekend als zachter van smaak.
- Amerikaanse whiskey, zoals bourbon, moet gemaakt zijn van ten minste 51% maïs en gerijpt zijn in nieuwe, verkoolde eikenhouten vaten.
Smaakprofiel:
- Over het algemeen kan de smaak van “whisky” en “whiskey” variëren op basis van ingrediënten, productiemethoden en rijping, wat elk type zijn unieke karakter geeft.

Het is dus vooral een kwestie van herkomst en traditie die bepaalt of de drank als “whisky” of “whiskey” wordt aangeduid.

Populaire soorten

Er zijn verschillende soorten en stijlen whisky. We lichten ze hieronder toe:

Schotse whisky: vaak simpelweg ‘Scotch’ genoemd, gemaakt in Schotland en moet aan bepaalde regels voldoen. Er zijn verschillende soorten, zoals single malt, blended malt en blended whisky.
Ierse whiskey: over het algemeen zachter van smaak dan Scotch. Jameson is een bekend merk.
Amerikaanse whiskey: hieronder vallen onder andere bourbon, Tennessee whiskey en rye whiskey. Bourbon moet gemaakt zijn van ten minste 51% maïs en gerijpt zijn in nieuwe, verkoolde eikenhouten vaten.
Canadese whisky: vaak ook bekend als “rye whisky”, hoewel het graanmengsel niet per se rye (rogge) hoeft te bevatten.
Japanse whisky: geïnspireerd door Schotse whisky en wint aan populariteit vanwege zijn verfijnde smaakprofielen.

Productie van whiskey

Whiskey wordt gemaakt via een specifiek proces dat kan variëren op basis van de regio en het soort whiskey. Hier is een algemeen overzicht van hoe whiskey wordt gemaakt:

Malen van de granen: Afhankelijk van het soort whiskey, kunnen verschillende granen worden gebruikt, waaronder gerst, maïs, rogge en tarwe. Deze granen worden eerst gemalen tot een grove poeder.
Mouten (alleen voor sommige soorten whiskey): Voor whiskey’s zoals single malt Scotch wordt gerst eerst gemout. Dit proces omvat het weken van de gerst in water om de ontkieming te starten en vervolgens de kieming stoppen door het te drogen in een moutvloer of kiln. Dit proces activeert enzymen die nodig zijn voor het omzetten van zetmeel in suikers.
Maischen: Het gemalen graan wordt gemengd met warm water in een proces dat maischen wordt genoemd. Dit creëert een papachtige substantie genaamd “mash”. De warmte activeert de enzymen in de mout, die het zetmeel in de granen omzetten in suikers.
Vergisting: De mash wordt overgebracht naar fermentatievaten, vaak gemaakt van hout of roestvrij staal, en gist wordt toegevoegd. De gist consumeert de suikers en produceert alcohol en koolstofdioxide. Na enkele dagen blijft een vloeistof over die “wash” of “beer” wordt genoemd en die een relatief laag alcoholpercentage heeft.
Distillatie: Deze wash wordt gedestilleerd om het alcoholpercentage te verhogen en ongewenste stoffen te verwijderen. Dit gebeurt in speciale destillatiekolommen of koperen pot stills. De vloeistof wordt verhit, waardoor alcohol en andere componenten verdampen en vervolgens condenseren. Vaak wordt de vloeistof meerdere keren gedestilleerd.
Rijping: De gedistilleerde alcohol, nu whiskey genoemd, wordt overgebracht naar eiken vaten voor rijping. De duur van de rijping kan variëren, maar tijdens deze periode ontwikkelt de whiskey zijn kleur, smaak en karakter door de interactie met het hout.
Bottelen: Na het rijpen wordt de whiskey uit de vaten gehaald, soms gefilterd en verdund tot het gewenste alcoholpercentage, en vervolgens gebotteld.

De specifieke methoden, ingrediënten en apparatuur kunnen variëren afhankelijk van de regio (bijvoorbeeld Schotse whisky versus Amerikaanse bourbon) en de tradities van de distilleerderij.

Verschil tussen single malts en blended malts

Het voornaamste verschil tussen blended whisky (of whiskey, afhankelijk van de regio) en single malt whisky zit in de ingrediënten, het productieproces en de afkomst van de drank. Hier zijn enkele van de belangrijkste verschillen:

Single malt whisky

Ingrediënten: Single malt whisky wordt gemaakt van 100% gemoute gerst.
Afkomst: Alle gemoute gerst komt uit één enkele distilleerderij.
Productieproces: De whisky wordt in pot stills geproduceerd, meestal in twee of drie destillatierondes.
Rijping: Moet in eiken vaten rijpen, vaak voor een periode van ten minste drie jaar, afhankelijk van de lokale regelgeving.
Smaak: Over het algemeen hebben single malts een meer uitgesproken en unieke smaak, die de kenmerken van hun distilleerderij en regio van herkomst weerspiegelt.

Blended whisky

Ingrediënten: Kan een mix zijn van verschillende soorten whisky, zoals malt whisky, graanwhisky, en zelfs whisky van verschillende distilleerderijen.
Afkomst: Kan whisky’s uit verschillende distilleerderijen omvatten, en mogelijk zelfs uit verschillende regio’s.
Productieproces: De componenten kunnen op verschillende manieren zijn gedestilleerd, niet alleen in pot stills maar ook in kolomdestillatie-apparatuur.
Rijping: Elk van de componenten heeft gerijpt in zijn eigen vat, en de uiteindelijke blend rijpt ook—maar mogelijk voor een kortere periode.
Smaak: Blended whisky’s zijn vaak zachter en hebben een meer consistente smaak, omdat ze zijn geblend om een evenwichtige en toegankelijke smaak te bereiken.

Beide types hebben hun eigen unieke kwaliteiten en aantrekkingskracht. Sommige whiskydrinkers geven de voorkeur aan de complexiteit en unieke kenmerken van single malts, terwijl anderen de toegankelijkheid en veelzijdigheid van blended whisky’s waarderen.

De perceptie dat single malt whisky als hoogwaardig wordt gezien komt voort uit verschillende factoren die samenhangen met het productieproces, de gebruikte ingrediënten en de traditie. Hier zijn enkele redenen:

Puurheid van Ingrediënten: Single malt whisky wordt gemaakt van 100% gemoute gerst, wat bijdraagt aan een specifieke en vaak complexe smaak.
Consistentie van Afkomst: Omdat single malt whisky’s uit één enkele distilleerderij komen, vertegenwoordigen ze de unieke smaken en kenmerken van die specifieke locatie en het terroir.
Traditionele Productiemethoden: Single malts worden vaak geproduceerd met traditionele methoden, inclusief het gebruik van koperen pot stills en natuurlijke fermentatie, die als hoogwaardiger worden beschouwd dan de efficiëntere, industriële methoden die soms worden gebruikt voor het maken van blended whisky’s.
Rijping: Single malts rijpen vaak gedurende lange tijd, soms vele jaren, wat ze de kans geeft om complexe smaken en aroma’s te ontwikkelen. De kwaliteit en het type van het gebruikte eiken vat kunnen ook bijdragen aan de uiteindelijke smaak.
Complexiteit en Diepte van Smaak: Door de specifieke productiemethoden en langere rijpingstijden hebben single malts vaak een breder spectrum aan smaken en aroma’s, wat door veel kenners wordt gewaardeerd.
Exclusiviteit en Zeldzaamheid: Omdat single malt whisky’s vaak in kleinere hoeveelheden worden geproduceerd dan blended whisky’s, kunnen ze zeldzamer en daardoor meer gewild zijn.
Sterke Merkidentiteit: Veel distilleerderijen die single malts produceren hebben een lange geschiedenis en sterke merkidentiteit, wat bijdraagt aan de perceptie van kwaliteit en authenticiteit.
Culturele Factoren: Er is ook een element van traditie en prestige dat bijdraagt aan de status van single malt als een “hoogwaardig” product. Ze worden vaak geassocieerd met een rijke geschiedenis, vakmanschap en een zekere levensstijl.
Prijs: Over het algemeen zijn single malts duurder dan blended whisky’s, wat vaak wordt geïnterpreteerd als een indicator van hogere kwaliteit, al is dit niet altijd het geval.

Hoewel veel mensen single malt whisky’s beschouwen als hoogwaardige producten, is het belangrijk op te merken dat er ook veel uitstekende blended whisky’s zijn die complex en smaakvol kunnen zijn. De “kwaliteit” van een whisky is uiteindelijk subjectief en hangt af van persoonlijke voorkeur.

Alcohol in whiskey

Het alcoholgehalte in whisky varieert, maar ligt meestal tussen de 40% en 50% alcohol per volume (ABV). Sommige speciale soorten kunnen een hoger alcoholgehalte hebben, zelfs tot meer dan 60% ABV. Het exacte alcoholgehalte staat doorgaans op het etiket van de fles. Het is belangrijk om het alcoholgehalte te kennen als je van plan bent whisky te consumeren, vooral als je ook nog moet rijden of andere activiteiten moet uitvoeren waarbij je alert moet zijn.

Eerste whiskey kennismaking

Ben je enthousiast geraakt? Als je net begint met het ontdekken van de wereld van whiskey, kan de verscheidenheid aan opties overweldigend zijn. Er zijn echter een aantal goede keuzes die toegankelijk zijn voor beginners en die een goede introductie tot de verschillende smaken en stijlen bieden. Hier zijn enkele aanbevelingen:

Ierse Whiskey

Jameson: Dit is een van de meest bekende Ierse whiskey’s en het is zacht, licht en enigszins zoet. Een goede keuze voor beginners vanwege zijn toegankelijkheid.

Schotse Whisky

Glenfiddich 12 jaar: Deze single malt heeft fruitige en lichte turfnoten, en wordt vaak aanbevolen aan beginners.
Monkey Shoulder: Dit is een blend van drie verschillende single malts, en het is zeer zacht en toegankelijk, met tonen van vanille en honing.

Tot slot: drink met mate en alleen als je de wettelijke leeftijd hebt bereikt!